-
Mapa: cechy, składniki i rodzaje map
Mapa – jest to obraz powierzchni ziemi lub jej części przedstawiony na płaszczyźnie według zasad odwzorowania kartograficznego, w skali, za pomocą umownych znaków graficznych. Przedmioty terenowe, zjawiska przyrodnicze oraz zagadnienia gospodarcze i społeczne są przedstawione z pomocą umownych znaków.
Cechy mapy to
-
wymierność czyli możliwość odczytywania z mapy rzeczywistych wymiarów przedmiotów i ich położenia na ziemi oraz względem siebie.
-
czytelność mapy zapewniająca możliwość odczytywania treści mapy, a przede
wszystkim zastosowanie odpowiednich znaków umownych.
Składniki mapy
kartograficzne )
-
geograficzne (treść mapy )
-
opisy pozaramkowe ( legenda -tytuł mapy, wyjaśnienie znaków umownych, oznaczenie współrzędnych oraz wszystkich danych związanych z redagowaniem mapy)
Rodzaje map:
-
mapy w dużej skali – 1:2 000, 1:5 000, 1: 10 000
-
mapy w średniej skali – 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000
-
mapy w małej skali – 1:200 000, 1:300 000, 1:1 000 000
-
mapy ogólnogeograficzne: wybrzeża mórz, rzek, jeziora, lasy, osiedla, linie komunikacyjne, granice polityczne i administracyjne
1)mapy topograficzne ( 1:2 000, 1:100 000 )
2)mapy przegladowo –topograficzne ( 1:100 000, 1:1 000 000)
3)mapy przegladowe (1:1 000 000, 1:5 000 000, 1:20 000 000)
-
mapy specjalne (geologiczne, globowe, etnograficzne, drogowe )
1)mapy przyrodnicze
2) mapy społeczno – ekonomiczne
3)mapy techniczne
-
mapy szkolne ,turystyczne, nawigacyjne, planistyczne, inżynieryjne,
samochodowe, wojskowe
a. mapy podręczne, ścienne, telewizyjne, atlasowe
2.Odwzorowania kartograficzne
polegają na przeniesieniu położenia punktów z powierzchni kuli ziemskiej na płaszczyznę mapy z zastosowaniem określonych metod matematycznych np. rzutowania geometrycznego. W praktyce odwzorowanie kartograficzne polega na matematycznym przeniesieniu na płaszczyznę mapy siatki geograficznej. Ze względu na nierozwijalność kulistego kształtu ziemi , żadne z odwzorowań kartograficznych nie może dać w pełni wiernego obrazu.
Siatkę geograficzna tworzą wybrane południki i równoleżniki.
Odwzorowana na płaszczyźnie (mapie) siatka geograficzna staje się siatka kartograficzną
3.Metody przedstawiania zjawisk na mapie.
1) sygnaturowa – za pomocą znaków punktowych i liniowych
-
liniowa – wszelkiego typu izarytmy ( izolinie)
-
punktowa
- metody ilościowe.
a. izarytmiczna
b. kropkowa
-
kartogramu
-
arrtodiagramów
4.Ziemia w układzie słonecznym, kształt i rozmiary ziemi.
Ziemia jest trzecią planetą w odległości od słońca, piąta co do wielkości.
Danych o kształcie i rozmiarach naszej planety dostarczają pomiary grawimetryczne oraz geodezyjne wykonywane na jej powierzchni ,a także z kosmosu.
Kształt ziemi – bryłę ziemi określa się mianem geoidy. Jej kształt określa powierzchnia oceanu, przedłużona pod lądami, prostopadła w każdym miejscu do siły ciężkości(pionu). Matematyczną figurą najbliższą kształtowi ziemi jest elipsolida obrotowa o promieniu biegunowym krótszym o 21 km. Od promienia równikowego, którego długość wynosi 6378.
Rozmiary ziemi:
-
promień równikowy ziemi - 6378 km
-
połowa osi ziemskiej - 6356 km.
-
średni promień ziemi - 6371km.
-
obwód równika - 40 072 km.
-
długość południka - 20 004 km.
-
powierzchnia ziemi - 510 000 000 km kwadratowych
-
powierzchnia oceanów - 361 060 000 km. kwadratowych
-
powierzchnia lądów - 148 940 000 km. Kwadratowych
5. Ruchy ziemi i ich konsekwencje
ruchy ziemi to ruch:
Obrotowy ( wirowy , wokół własnej osi) - obrót ziemi wokół osi, odbywający się w rytmie dobowymi . Obiegowy ( wokół słońca po orbicie eliptycznej) – krążenie ziemi po orbicie wokół słońca, odbywające się w rytmie rocznym.
Następstwa ruchu obrotowego:
-
spłaszczenie ziemi na biegunach ( wywołane działaniem siły odśrodkowej)
-
podział doby na dzień i noc
-
efekt coriolisa (odchylenie ciał od kierunku ruchu)
-
zjawisko pływów morskich
-
różnica czasu prawdziwego słonecznego dla miejscowości położonych na różnych długościach geograficznych
Następstwa ruchu obiegowego:
-
zmiany długości dnia i nocy w ciągu roku
-
zmiana czasu i miejsca wschodu i zachodu słońca
-
zmiany wysokości słońca nad widnokręgiem w południe
-
pory roku
-
zróżnicowanie klimatów na kuli ziemskiej : zmiany temperatury powietrza w ciągu roku.
6. Rachuba czasu
Długość geograficzną określa się na podstawie różnicy czasu lokalnego południka początkowego i południka miejsca obserwacji. Różnicy czasu 1h odpowiada 15stopni długości geograficznej.
Rachuba czasu lokalnego wiąże się z południkiem miejsca obserwacji. Jako średnią dobę słoneczną określono bowiem czas, jaki mija pomiędzy kolejnymi górowaniami słońca: czas ten dzieli się na 24 godziny. Początek doby cywilnej (godzinę 0 ) przyjmuje się 12 godzin wcześniej, stąd w momencie górowania, czyli w południe, jest godzina 12.
Oznacza to, że w danym momencie na ziemi w każdej długości geograficznej jest inny czas lokalny (miejscowy), różniący się o 4 minuty co jeden stopień długości geograficznej (+4 min na wschód od miejsca obserwacji i –4 min na zachód od danego miejsca).
W miarę jak zwiększała się prędkość i zasięg podróżowania, taka rachuba czasu stawała się niewygodna. Wydzielono wiec na ziemi 24 południkowe strefy czasowe. W obrębie każdej strefy obejmującej 15 stopni długości geograficznej, jest ten sam czas strefowy(czas środkowego południka tej strefy). Różni się on o pełną godzinę od czasu sąsiedniej strefy.
|