-
Uczestnictwo i partycypacja
-
Pojęcie partycypacji i uczestnictwa mogą być stosowane wymiennie
Konotacje słownikowe:
„Udział A. UCZESTNICTWO, uczestniczenie, współuczestnictwo, współudział, partycypacja, partycypowanie, B. CZŁONKOSTWO, przynależność, akces, przystąpienie, przyłączenie (się), wstąpienie, immatrykulacja, ingremiacja, wtajemniczenie, przyjęcie, inicjacja, chrzest, konfirmacja.”
-
Pojęcie uczestnictwa odnosi się do złożonej więzi między całością a częścią. Chodzi jednak o taką całość, która skupia istoty świadome i kierujące się własnymi potrzebami,
-
Określenie ‘uczestnik’ rezerwujemy dla człowieka - jednostki, grupy, wspólnoty.
Udział:
-
Brać udział (strona aktywna)
-
Mieć udział (strona pasywna- lecz nie tylko)
-
Definicja B. Misztala:
"Przez społeczne uczestnictwo rozumiem takie plasowanie się poszczególnych jednostek i grup jednostek w ramach szerszych całości i bardziej ogólnych społecznych konstelacji, które zakłada jakościowo odrębną i analitycznie odróżnialną cechę przynależności tej jednostki czy grupy jednostek do tej całości czy konstelacji, mierzonej bądź za pomocą zespołu kryteriów obiektywnych (miejsce w sposobie produkcji i podziale pracy, spełniana funkcja, wykonywany zawód, miejsce zamieszkania, wiek itp.) bądź subiektywnych (podzielanie wspólnych poglądów, odznaczanie się pewnymi, rzeczywistymi bądź wyimaginowanymi postawami itp.);
- charakterystyczną i określaną przez normy społeczno-kulturowe pozycję i rolę w tej całości czy konstelacji;
- subiektywnie odczuwaną bądź obiektywnie istniejącą więź społeczną spajającą w pewien sposób uczestników;
- w niektórych przypadkach również formalnie potwierdzone lub zewnętrznie manifestujące się członkostwo."
-
M. Karwat:
„W sensie syntetycznym uczestniczyć to znaczy:
-
Być przy czymś (a jeszcze bardziej w czymś) obecnym (por. uczestnik wydarzenia, spotkania) lub wręcz być z czymś związanym, zwłaszcza trwale (por. uczestnik inicjatywy, członek organizacji);
-
Odnosić korzyści lub ponosić straty z tytułu samej przynależności, bycia częścią całości, członkiem zbiorowości;
-
Przyczyniać się własnym funkcjonowaniem lub świadomym działaniem, aktywnością do funkcjonowania całości, do której się należy, spełniać w jej ramach określone funkcje, role i zadania; [wnoszenie wkładu]
-
Odnosić korzyści lub ponosić straty z tytułu zamierzonego działania na rzecz lub wbrew interesom danej całości.”
-
Kryterium powtarzalności i trwałości (Karwat):
-
Incydentalne
-
Procesualne
-
Strukturalne
-
Bierna i czynna strona uczestnictwa (Karwat) :
Bierna strona uczestnictwa określona jest przez sam fakt obiektywnej przynależności lub przynajmniej powiązania z innymi. W sensie biernym uczestniczy każdy, kto jest częścią czegoś, a wobec tego “śrubką w mechanizmie”, reprezentantem całości wobec otoczenia itd., a zarazem przedmiotem oddziaływań i wpływów swoich partnerów i całej struktury. Praktyczną konsekwencją tego jest fakt, iż nawet nic nie robiąc (o ile to w ogóle możliwe), ale jednak funkcjonując w danym otoczeniu, uczestniczę, choć inaczej niż ktoś, kto sam tego chce, akceptuje, wspiera działaniem, czegoś oczekuje w zamian.
-
Czynna strona uczestnictwa:
Czynną stronę uczestnictwa określa przyczynianie się własnym działaniem, zwłaszcza świadomym i zamierzonym, a szczególnie dobrowolnym i nacechowanym poczuciem identyfikacji, do funkcjonowania całości; wnoszenie udziału (wkładu) poprzez własną aktywność i osiągane rezultaty podejmowanych działań. Udział występuje tu jako wysiłek, wkład i zasługa.
Ważne!!! Nieuczestniczenie (włącznie z odmową uczestnictwa) jest jedynie.... szczególną formę uczestnictwa (współuczestnictwa).
„…poczucie nieuczestnictwa, obojętność, odmowa uczestnictwa, podobnie jak sprzeciw, protest, kontestacja, programowe zwalczanie - nie zmienia faktu bycia uczestnikiem. Przeciwnik wewnętrzny, obywatel zniewolony, emigrant wewnętrzny jest uczestnikiem, choć w innym stopniu. (Karwat)
-
Obiektywny, intersubiektywny i subiektywny wymiar uczestnictwa (Karwat)
-
Obiektywny aspekt uczestnictwa odnosi się do trojakich zagadnień:
a) uwikłanie w pewną sytuację, ukształtowaną przez splot interesów, dążeń i działań różnych podmiotów; bycie stroną w pewnej współzależności, prostej lub złożonej. Dany podmiot objęty jest wzajemną zależnością dwustronną lub "sieciową", zostaje włączony do współdziałania.
b) obiektywna przynależność (bycie elementem pewnej trwale zorganizowanej całości, struktury społecznej) i jej konsekwencje: uzależnienie od tej całości, "zawdzięczanie" jej czegoś, spełnianie w jej ramach jakichś funkcji, obsługiwanie funkcjonowania tej całości;
c) obiektywna współzależność jednostek lub grup mających status współuczestnika; wzajemne (choć niekoniecznie symetryczne i równoważne) powiązanie ich sytuacji, ich interesów, szans społecznych, wzajemne ograniczanie siebie ze względu na swoje współistnienie w łonie danej całości i ze względu na wymogi i zasady funkcjonowania owej wspólnej i nadrzędnej całości.
-
Intersubiektywny aspekt uczestnictwa tworzą trzy typy relacji:
(1) wzajemne uzależnienie pewnych podmiotów - członków grupy (uzależnienie powstałe ze względu na więź każdego z nich z daną, wspólną całością), lub też: współuczestników zgromadzenia, współświadków zdarzenia, współsprawców wydarzenia lub złożonego działania zbiorowego;
(2) odzwierciedlenie tego wzajemnego uzależnienia w ich świadomości;
(3) współdziałanie między podmiotami (kooperacja w sensie prakseologicznym - pozytywna i negatywna; współdziałanie, współzawodnictwo, walka).
-
Subiektywny aspekt uczestnictwa:
Określony jest przez stosunek podmiotu do własnego włączenia w coś i powiązania z innymi. Przedmiotem refleksji i oceny jest zarówno własne uzależnienie od innych, jak i relacja odwrotna, a także współdziałanie z innymi. Treścią subiektywnego aspektu uczestnictwa jest uświadomienie sobie samego faktu uczestnictwa, ocena tego faktu, aprobata lub sprzeciw, zamiar własny przyświecający (towarzyszący) braniu udziału i sens (intencja, wymowa) nadawany mu przez podmiot. To wszystko nazywa się zwykle poczuciem uczestnictwa.
-
Uczestnictwo:
-
Incydentalne
-
Procesualne
-
Strukturalne
-
Partycypacja polityczna:
-
Partycypacja polityczna (uczestnictwo polityczne) – wszelka dobrowolna aktywność, poprzez którą jednostki lub grupy społeczne chcą wpływać na wybór rządzących i/lub rezultaty działań politycznych
-
Według najpopularniejszego stereotypu uczestnictwo w polityce = zajmowanie się polityką (zainteresowanie polityką, dążenia, ambicje polityczne).
-
Partycypacja jest formą wpływu politycznego obywateli, kto i w jaki sposób rządzi. Obejmuje uzyskiwanie wiedzy o zjawiskach politycznych, świadomość, własnych interesów o ich związków z polityką oraz zaangażowanie w działalność polityczną.
-
Partycypacja jest formą legitymizowania systemu politycznego, jego instytucji, zasad, decyzji, oraz osób zajmujących stanowiska polityczne, współprzyczynia się do podniesienia poziomu stabilności społecznej.
-
Aspekty zjawisk politycznych które można rozpatrywać w kontekście uczestnictwa (Karwat):
-
Przekonania, idee;
-
Motywy aktywności i bierności;
-
Wzory zachowań w życiu publicznym,
-
Manifestowanie postaw i identyfikacji,
-
Wyrażanie dążeń, woli, żądań i oczekiwań;
-
Organizowanie się na rzecz artykulacji, forsowania i realizacji własnych interesów we własnym zakresie;
-
Wywieranie nacisku na otoczenie;
-
Podejmowanie decyzji i działań praktycznych;
-
Czerpanie korzyści własnych,
-
Bycie współsprawcą i tym samym współodpowiedzialnym, ponoszenie i przyjmowanie odpowiedzialności;
-
Przyznawanie, respektowanie i odmowa uznania lub ograniczanie prawa do uczestnictwa, walka poszczególnych podmiotów o prawo do partycypacji lub o poszerzenie zakresu własnego uczestnictwa i zmianę statusu uczestników.
-
Sposoby rozumienia pojęcia:
-
Poszukiwanie wolności przez jednostki
-
Zgłaszanie przez formalne lub nieformalne grupy obywateli żądania autonomii, pluralizmu i wzrostu udziału w sprawowaniu władzy w życiu publicznym
-
Normatywna i faktyczna zasada nadająca legitymizację procesom podejmowania decyzji politycznych
-
Funkcjonalna przesłanka dla wzrostu ekonomicznego, modernizacji, wzrostu wydajności oraz innowacyjności technicznej
-
Cel i środek niezbędny dla efektywnych reform we wszystkich obszarach polityki, zarówno w „normalnych” czasach jak i w okresach systemowych lub sektorowych kryzysów.
-
W ujęciu Almonda i Verby partycypacja polityczna to:
„…zakres uczestnictwa jednostek i grup, rola odgrywana przez stowarzyszenia, (…) postawy sprzyjające aktywności jak wewnętrzna lokalizacja kontroli i wyrobienie motywu osiągnięć, których przeciwieństwami są cynizm polityczny i alienacja, silna wzajemna nieufność, postawy bierności, apatii i unikania”.
-
Przesłanki partycypacji:
-
Dobrowolna aktywność podmiotów
-
Poziom prawnie kreślonej autonomii poszczególnych podmiotów działań i wyborów politycznych
-
Istnienie przynajmniej minimalnych szans na wpływania na politykę, gwarantowanych przez formalne zasady i instytucje oraz określony stopień odpowiedzialności elit politycznych
-
Trzy aspekty uczestnictwa politycznego wg. K. Skarżyńskiej:
-
Akt symboliczny vs realny wpływ. (to skala od działań symbolicznych i rytualnych do świadomych i aktywnych działań)
-
Konwencjonalność vs niekonwencjonalność. (to skala od działań niekonstytucyjnych niezgodnych z istniejącymi i dopuszczalnymi normami ekspresji i wpływu politycznego do form legalnych i zgodnych z istniejącymi kanonami)
-
Intensywność (to trwałość, stabilność zachowań na skali od ulegania przez identyfikację do internalizacji)
-
Typologie partycypacji politycznej:
-
Kryterium konstytucjonalności:
-
Konstytucyjna
-
Niekonstytucyjna
-
Legalna (podpisywanie petycji, pisanie listów do polityków, uczestnictwo w legalnych manifestacjach)
-
Nielegalna (dzikie strajki, okupowanie fabryk i urzędów, blokowanie ruchu ulicznego).
-
Legitymizująca
-
Nielegitymizująca
-
Kryterium konwencjonalizmu:
-
Konwencjonalna aktywność zgodna z porządkiem konstytucyjnym, mieszcząca sie w ramach instytucji demokratycznych (przede wszystkim udział w wyborach i referendach).
-
Niekonwencjonalna to podejmowanie - bez pośrednictwa instytucji - działań mających na celu wpływ na decyzje rządzących (np. manifestacje, okupacje budynków, strajki).
-
Rytualna i symboliczna (np.: udział w uroczystościach, defiladach, świętach państwowych bez poczucia i realnego wpływu na życie polityczne)
-
Poziomy upolitycznienia:
-
Obiektywne uzależnienie: każda jednostka - czy tego chce, czy nie, niezależnie od swej woli i świadomości - jest obiektem polityki,
-
Obiektywne uwikłanie - w tym wypadku jednostka nie jest już tylko biernym przedmiotem oddziaływań, ale świadomym i aktywnym uczestnikiem praktyki społecznej.
-
Podmiotowość - Podmiotowość to trwała zdolność do względnie suwerennych i racjonalnych działań zaspokajających potrzeby tego, kto działa i zinternalizowane przezeń potrzeby określonych wielkich grup społecznych; działań wywołujących społecznie istotne skutki i zwiększających społeczne znaczenie działającego.
|